Tratwa Muzykantów pomiędzy Nowym Jorkiem a Sejnami - 2017
Koncert z Mikołaja Trzaski z Orkiestrą Klezmerską Teatru Sejneńskiego w Sejneńskiej Spółdzielni Jazzowej, fot. Wiesław Szumiński.
„Tratwa Muzykantów pomiędzy Nowym Jorkiem a Sejnami” to twórcze spotkanie wybitnych artystów (David Krakauer, Frank London, Michael Alpert, Mikołaj Trzaska, Raphael Rogiński), reprezentujących nowe kierunki w muzyce jazzowej, klezmerskiej i improwizowanej, z Orkiestrą Teatru Sejneńskiego, która przez 20 lat istnienia stała się kuźnią nowych talentów muzycznych i niepowtarzalnego brzmienia. Celem tegoroczne Tratwy jest stworzenie wspólnej muzyki, cyklu koncertów oraz nagranie płyty Orkiestry z gośćmi. Jest to kolejny etap innowacyjnej pracy artystycznej i edukacyjnej, poprzez muzykę budującej most między pokoleniami i kulturami. Spotkanie odbędzie się w Sejneńskiej Spółdzielni Jazzowej, w Białej Synagodze i w Dworze Miłosza w Krasnogrudzie. Otwarte prezentacje projektu (wyłącznie prawykonania nowej muzyki) gromadzą szeroką publiczność lokalną, jak również z Polski i ze świata. Będzie to suma blisko 25 letniej wielopokoleniowej pracy edukacyjno artystycznej nad muzyką żydowską w Sejnach.
W podtytule projektu znalazły się nazwy miejsc – Sejny i Nowy Jork - które mają znaczenie symboliczne. Sejny symbolizują miasta i miasteczka w Europie Środkowej gdzie żyła i rozwijała się kultura jidysz. Nowy Jork zaś symbolizuje świat, gdzie osiedlali się emigranci żydowscy opuszczający Europę na przełomie XIX i XX wieku wywożąc i przechowując tradycje muzyki klezmerskiej. Na początku lat 90-tych przywieźli ją do Europy powodując zainteresowanie tą muzyką wśród twórców europejskich. Dzisiaj muzycy europejscy poszukujący odniesień do tradycji w budowaniu muzyki nowoczesnej i eksperymentalnej uznają muzykę żydowska za źródło istotnej inspiracji.
Muzyka klezmerska jest elementem kultury pogranicza, ponieważ w swojej formie - chociażby w skalach - ma bardzo rozpoznawalny, niezmienny charakter. Natomiast niezwykle ważne było miejsce, gdzie muzyka klezmerska funkcjonowała w społeczności żydowskiej. Brzmienie przejmowało wiele z tradycji muzycznych sąsiadów, dlatego też niezwykle charakterystyczna jest tradycja klezmerska z Rumunii, Węgier, Polski, Białorusi czy Ukrainy.
Nowy Jork nazywa się stolicą świata, Sejny to malutkie miasteczko na pograniczu polsko - litewskim, które jest oddalone od największych centrów kulturalnych i gospodarczych Polski. Sejneńszczyzna jest niewątpliwie regionem o utrudnionym dostępie do dóbr kultury. Młodzi muzycy z Sejn dzięki temu spotkaniu będą mieli możliwość spotkania ze znakomitymi artystami, których sztuka jest znana na całym świecie.
Tratwa Muzykantów – sejneński festiwal muzyki pogranicza - jest działaniem cyklicznym, które odbyło się dotychczas czterokrotnie, w 2001, 2004, 2006 i 2010 roku. Za każdym razem była to inna forma spotkania muzycznego, od typowych warsztatów muzyki klezmerskiej po twórcze spotkania z muzykami z całego świata reprezentującymi nowe brzmienia muzyki żydowskiej.
Od 25 lat w Sejnach w pracowni muzycznej „Pogranicza” powstaje program artystyczny, który nawiązuje do dziedzictwa kulturowego tego miejsca. Orkiestra Klezmerska Teatru Sejneńskiego to dzisiaj już instytucja, która wykształciła pokolenia muzyków zasilających współcześnie najważniejsze polskie zespoły wykonujące muzykę jazzową, tradycyjną, czy world music. Specyficzny rodzaj kształcenia polegający przede wszystkim na praktycznym spotkaniu ucznia z mistrzem po latach przynosi wymierne rezultaty. Świeżym przykładem może być to, że muzycy z Sejn grali niemalże w każdym zespole na tegorocznej edycji festiwalu Skrzyżowania Kultur na koncercie sounds like Poland, przedstawiającym najważniejsze zespoły polskiej sceny opierające swój repertuar na inspiracji muzyką tradycyjną (Banda Nella Nebbia, Cukunft, Berjozkele, Kayah Transoriental Orchestra). W 2015 roku konkurs programu 2 polskiego radia „Nowa Tradycja” wygrał zespół Banda Nella Nebbia, fonogram roku uzyskał projekt Berjozkele – oba zespoły w większości składają się z muzyków sejneńskich. Październikowy koncert Orkiestry Sejneńskiej Spółdzielni Jazzowej z Mikołajem Trzaską został uznany za polską reprezentację na festiwalu muzyki improwizowanej Ad Libitum w Warszawie, gdzie występują najważniejsze orkiestry i muzycy sceny improwizowanej na świecie. Sejneńska orkiestra prowadzona przez Trzaskę jest w trakcie nagrywania ścieżki dźwiękowej do najnowszego filmu Wojciecha Smarzowskiego.
Spotkania muzyczne w malutkich, przygranicznych Sejnach miały swój początek we wspólnej pracy z muzykami klezmerskimi z Nowego Jorku, m.in. Davidem Krakauerem, Frankiem Londonem, Michaelem Alpertem, Jeffem Warshauerem, Stuartem Brotmanem, Paulem Brody'm. Następnie w ramach programu Spółdzielni Jazzowej Sejeńczycy pracowali wspólnie z najważniejszymi muzykami współczesnej sceny improwizowanej, byli to m.in. Joe McPhee, Evan Parker, Joshua Abrams, Macio Moretti, Michael Zerang, duet Mikrokolektyw, Paweł Szamburski, Mark Sanders, Piotr Kurek, Sagara, Hubert Zemler, Cigdem Aslan, Candelaria Saenz Valiente i inni. Specjalne kompozycje napisali i wspólnie wykonali z Orkiestrą Marcin Masecki, Mikołaj Trzaska i Raphael Rogiński.
Znakomici goście Orkiestry Klezmerskiej Teatru Sejneńskiego, z którymi będą prowadzone nagrania, pochodzą z Nowego Jorku i z Polski. Każdy z nich przysłużył się do rozwoju nowoczesnej sceny muzyki żydowskiej na świecie.
David Krakauer – jeden z najznakomitszych klarnecistów na świecie. Niujorker z krwi i kości, jego przodkowie pochodzą ze Lwowa i Słucka. Na klarnet Krakauera komponowali m.in. John Cage i Osvaldo Golijov, współpracował z Kronos Quartet i wieloma najznakomitszymi muzykami i orkiestrami. W latach 80tych dołączył do ruchu odnowienia muzyki żydowskiej współtworząc zespół The Klezmatics i jednocześnie nagrywając pierwsze płyty legendarnej wytwórni Johna Zorna "Tzadik". Dzisiaj koncertuje na całym świecie, uważa się go za założyciela nurtu klezmer jazzu. Współtwórca sejneńskiej Tratwy Muzykantów.
Michael Alpert – obecnie najsłynniejszy etnograf, zbieracz i wykonawca pieśni jidysz, w zeszłym roku otrzymał medal kongresu Stanów Zjednoczonych za działalność naukową i artystyczną. Uczeń skrzypka Leona Schwartza, który wyemigrował do Nowego Jorku z Warszawy z całą swoją orkiestrą klezmerską. Michael urodził się w domu w którym mówiło się w jidysz i po polsku. Jego dziadek pochodził z Malat, wsi położonej obecnie na Litwie oddalonej o kilkanaście kilometrów od Sejn. Jest obieżyświatem, większość życia przeżył w Nowym Jorku, obecnie mieszka w Szkocji. Współtworzy zespół the Brave Old World.
Frank London – trębacz, założyciel amerykańskiej grupy klezmerskiej The Klezmatics. Od zawsze w muzyce łączy tradycję i nowoczesność. Uczył się u starych mistrzów i jednocześnie tworzył „radykalną kulturę żydowską” wspólne z Johnem Zornem. Z rabinem Gregiem Wallem tworzyli zespół Hassidic New Wave, interpretując modlitwy i chasydzkie niguny w sposób wywrotowy, łącząc to jednocześnie z coverami punkowej grupy Dead Kennedys. Frank razem z the Klezmatics zdobył nagrodę Grammy za interpretacje piosenek Woody Guthriego, mieszka w Nowym Jorku.
Mikołaj Trzaska – jeden z najważniejszych muzyków społeczności jazzu free. Gra z najlepszymi na całym świecie, z legendami typu Evan Parkera i Joe McPhee, współtworzy supergrupę Kena Vandermarka Resonance Ensemble. Wspólnie z grupą Miłość i samodzielnie tworzył Yass. Komponuje muzykę do filmów Wojciecha Smarzowskiego. Tworzy nowy polski wymiar muzyki żydowskiej z zespołem Shofar. Nauczyciel i mistrz Sejneńskiej Spółdzielni Jazzowej.
Raphael Rogiński - twórca najciekawszych autorskich zjawisk w gatunku nowej muzyki żydowskiej w Polsce. Znakomity gitarzysta, łączy improwizację z nowatorską techniką. Twórca zespołów Shofar, Cukunft, Alte Zachen i wielu innych brzmień polskiej i światowej sceny muzycznej.
Orkiestra Klezmerska Teatru Sejneńskiego – wielopokoleniowy program muzyczny prowadzony od 20 lat w sejneńskim „Pograniczu”. Zespół rozpoczął od realizacji spektaklu „Dybuk”, po dziś dzień elementem niezbędnym w pracy muzycznej w Sejnach są głębokie studia dotyczące wielokulturowego dziedzictwa miejsca. Zespół pracuje w dawnej jesziwie, koncertuje w sejneńskiej Białej Synagodze. Liderem programu od początku jest Wojciech Szroeder.
Dofinansowano ze środów Narodowego Centrum Kultury w ramach programu Kultura - Interwencje 2017
Raphael Rogiński i Orkiestra Klezmerska Teatru Sejneńskiego
Warsztaty z Mikołajem Trzaską, 24 - 30 lipca 2017
Koncert Davida Krakauera z Orkiestrą Klezmerską Teatru Sejneńskiego
Orkiestra Klezmerska z Frankiem Londonem. 8-12 października 2017
