Gra szklanych paciorków

To długoterminowy program "Pogranicza", którego nazwa świadomie nawiązuje do powieści Hermanna Hessego. Autor opisuje w niej utopijną prowincję pedagogiczną o nazwie Kastalia, w której żywy jest etos międzykulturowego dialogu. Decydujący wpływ na życie duchowe Kastalijczyków ma tajemnicza, nigdy przez autora szczegółowo nieopisana, gra szklanych paciorków - pewien szczególny program o charakterze edukacyjnym i artystycznym.

Metafora Hessego trafnie ilustruje obecną sytuację w Europie Środkowowschodniej i innych pogranicznych regionach świata: zerwany sznur paciorków - różnych kultur, narodów i religii - które rozsypały się w wielu miejscach, a łącząca je nić zniknęła w wyniku historycznych konfliktów i wrogich ideologii.

"Gra szklanych paciorków" w naszej praktyce jest szeregiem kompleksowych działań zakrojonych na wiele lat, których celem jest łączenie na nowo rozsypanych paciorków. Odnajdujemy i zbieramy pojedyncze paciorki - każdy osobny, unikalny co do koloru i wartości. To praca nad tożsamością narodową i religijną, nad przynależnością do miejsca, które się zamieszkuje, nad zakorzenieniem; to obrona przed zanikiem, zapomnieniem i unicestwieniem każdego języka, każdej tradycji, każdej mniejszości i każdej odrębności. Z tej działalności wyprowadzana jest praca nad poszukiwaniem nici łączącej - nad wspólnym językiem, scalającą warstwą kulturową, jeszcze jedną - na innym, cywilizacyjnym szczeblu - tożsamością.

W twórczej pracy biorą udział dzieci, młodzież i dorośli z wielokulturowych regionów pogranicza. Obecnie "grą" objętych jest kilkanaście miejscowości w różnych krajach: Litwie, Białorusi, Ukrainie, w Bośni i Hercegowinie, Jugosławii, Wielkiej Brytanii, Grecji, na Węgrzech i w Polsce. Osoby w to zaangażowane prowadzą ciągłą pracę we własnych środowiskach lokalnych, współpracują z pozostałymi ośrodkami oraz przyjmują u siebie innych uczestników gry. Praca każdego z tych ośrodków ma swój indywidualny charakter, podporządkowana jest jednak zasadom wypracowanym na wspólnych spotkaniach roboczych.

W trakcie realizacji programu odbył się szereg spotkań z uczestnikami projektu w miejscach związanych z projektem. Były to Sejny, Birmingham oraz Bela Reczka w Bułgarii.

Naszym zamierzeniem jest również to, aby w ramach "Gry szklanych paciorków" powstawała sieć Domów Pogranicza, nowoczesnych ośrodków kulturowych przysposobionych do pracy w wielokulturowych społeczeństwach.

Program jest ciągle otwarty dla nowych uczestników gry. Podejmujemy działania, by w jej zasięgu znalazły się obszary Kaukazu i Środkowej Azji.