Sympozjony z cyklu „Czytanie Drugiego” odbywają się w Międzynarodowym Centrum Dialogu w Krasnogrudzie, w gościnnych przestrzeniach Dworu Miłosza. Zajęcia, prowadzone w formie konwersatoriów poświęcone są współczesnym odczytaniom idei wybitnych myślicieli, silnie rezonujących z wyzwaniami, przed którymi stoją ludzie pogranicza. Każdemu sympozjonowi patronuje wybrany „przewodnik myśli”, którego postawa i twórczość stanowią ten ważny „punkt z którego patrzysz” (Miłosz, Traktat moralny). Dotychczas byli to Tony Judt, Zygmunt Bauman i Leonidas Donskis, Leszek Kołakowski. Naszym debatom w dalszym ciągu towarzyszyć będą idee wyrażone w mottach poprzednich spotkań:
…zalety pisarstwa Hannah Arendt: podejmowanie bolesnych tematów, sądy niezgodne z oficjalną wykładnią, prowokowanie sporów nie tylko z krytykami, ale również – a może nawet zwłaszcza – z przyjaciółmi i nade wszystko burzenie spokoju opinii publicznej.
Tony Judt
Intelektualiści oddają się sprawom ludzkim. Są tymi, których nie ogranicza jeden punkt widzenia lub pogląd, specjalizacja lub perspektywa, kultura lub ideowe preferencje. Stają się mistrzami swojego rzemiosła bycia intelektualist(k)ą poprzez przekraczanie własnych ograniczeń, zdolność komunikowania problemów, zagadnień i idei z własnej dziedziny i umieszczania ich na płaszczyźnie uniwersalnej, dostępnej dla specjalistów z innych dziedzin. W konsekwencji intelektualista zawsze spełnia rolę mediacyjną jako tłumacz lub krytyk.
Leonidas Donskis
Filozof współczesny, który nigdy nie miał poczucia, że jest szarlatanem, to umysł tak płytki, że dzieła jego nie są pewnie warte czytania.
Leszek Kołakowski
Sympozjon z cyklu CZYTANIE DRUGIEGO
MIŁOSZ CZYTA
Fiodora Dostojewskiego – Simone Weil – Lwa Szestowa
Krasnogruda, 5-10 sierpnia 2019
Dialogi prowadzą: Krzysztof Czyżewski, Jarosław Hrycak, Marci Shore, Timothy Snyder oraz zaproszeni goście: Olena Haleta, Alicja Rosé, Jurij Prochaśko
Tym razem przewodnikiem „Czytania Drugiego” będzie Gospodarz miejsca na pograniczu polsko-litewskim w Krasnogrudzie, Czesław Miłosz. Jego przewodnikami w medytacyjnej podróży za głosem daimoniona i po linii powrotu byli m.in. Dostojewski, Weil i Szestow. Jego wykłady o autorze „Biesów” na Uniwersytecie Berkeley przyciągały tłumy, znany jest jego wstęp do angielskiego wydania „Braci Karamazow”, które to dzieło włączył do mapy możliwych ścieżek wyjścia z krainy wykorzenienia i erozji wyobraźni religijnej opisanej w „Ziemi Ulro”. Dostojewskiego pomagał mu głębiej zrozumieć Lew Szestow, którego filozofię z ducha Hioba cenił wysoko, będąc jednocześnie pionierem wprowadzania jego myśli w orbitę powojennej kultury polskiej i europejskiej, poświęcając mu tłumaczony na wiele języków esej „Szestow albo czystość rozpaczy”. Podobnie pionierską pracę wykonał Miłosz nad dziełem Simone Weil, której życie i twórczość poznał dzięki paryskim przyjaciołom Józefowi Czapskiemu i Albertowi Camus. Przełożył na polski i opracował „Wybór pism” Weil, który ukazał się nakładem paryskiej „Kultury” już w 1958 roku. To po niej odziedziczył przekonanie, że „dystans jest duszą piękna”. Podczas świętowania w Krakowie 75. Urodzin Leszka Kołakowskiego, Miłosz powiedział:
Dla „człowieka z podziemia” Dostojewskiego zło świata to „dwa razy dwa równa się cztery”. Także Wielki Inkwizytor widzi matematyczną konieczność, determinizm świata i woli pogodzić się z nim, niż zawierzyć Chrystusowi, wobec tych praw bezsilnemu, który nie chciał wszak zmienić kamieni w chleb.
W XX wieku nastąpiło coś dziwnego, mianowicie uświadomienie sobie niesłychanej problematyczności granicy, która ma oddzielać człowieka od reszty istot żywych. Jest to wielkie teologiczne zagadnienie, dlatego że dotychczas człowiek tylko był tym, któremu dano panowanie nad światem, był obdarzony duszą nieśmiertelną, natomiast reszta stworzenia była mu poddana. Dzisiaj ta granica jest zatarta i myślimy w kategoriach determinizmu, obowiązującego wszelkie istoty żywe, zarówno cały świat przyrody, jak i człowieka. Myślę, że jeżeli Diabeł jest tak potężny, jak pisze Leszek Kołakowski, tutaj pojawia się coś naprawdę diabelskiego: w naszej świadomości, w naszym traktowaniu świata czynnik woli, tak ważny dla koncepcji grzechu pierworodnego – został zredukowany. Oczywiście przyznaję się, że w tym co mówię, jestem pod wpływem niektórych pisarzy, jak Lew Szestow, który uważał, że cała filozofia robi dobrą minę do złej gry i zaleca poddanie się konieczności, przeciwko której nic nie da rady, bo przeciwko „dwa razy dwa równa się cztery” nie można się buntować. Ale dla Szestowa Bóg był ponad i nie obowiązywało Go to ograniczenie. Jestem też pod wpływem Simone Weil, dla której wszystko w życiu człowieka i przyrody było poddane determinizmowi, a wyjątek stanowiło drobne ziarno gorczyczne łaski, pozwalające wydobyć się z tej konieczności. Dla Weil Oświęcim byłby wynikiem praw tego świata, a nie kaprysem Boga albo Diabła.
Uczestnikami sympozjonu, prowadzonego w językach angielskim i polskim, będą „burzyciele spokoju” z Ukrainy, Litwy, Stanów Zjednoczonych i Polski.
SYMPOZJON „CZYTANIE DRUGIEGO”
Krasnogruda / 5-10 sierpnia 2019
Międzynarodowe Centrum Dialogu w Krasnogrudzie
Program
5 sierpnia (Poniedziałek) / KRASNOGRUDA
Przyjazd uczestników
16.00 – 19.00 – Seminarium
6 sierpnia (Wtorek) / KRASNOGRUDA
10.00 - 11.30 - Seminarium
11.30 – 12.30 – Przerwa
12.30 – 14.00 - Seminarium
15.00 – Indywidualna praca z tekstem, przygotowania do seminarium
18.00 – TONY JUDT LECTURE WYGŁOSI TIMOTHY SNYDER, WPROWADZENIE KRZYSZTOF CZYŻEWSKI / Kawiarnia literacka „Piosenka o Porcelanie” w Krasnogrudzie
7 sierpnia (Środa) / KRASNOGRUDA
10.00 - 11.30 - Seminarium
11.30 – 12.30 – Przerwa
12.30 – 14.00 - Seminarium
15.00 – Indywidualna praca z tekstem, przygotowania do seminarium
8 sierpnia (Czwartek) / KRASNOGRUDA
10.00 - Seminarium
15.00 – Indywidualna praca z tekstem, przygotowania do seminarium
18.00 – REWOLUCJA JAKO DOŚWIADCZENIE – Z MARCI SHORE, AUTORKĄ „UKRAIŃSKIEJ NOCY”, ROZMAWIA JAROSŁAW HRYCAK / Kawiarnia literacka „Piosenka o Porcelanie” w Krasnogrudzie
9 sierpnia (Piątek) / KRASNOGRUDA
10.00 - 11.30 - Seminarium
12.30 – 14.00 - Seminarium
15.00 – Indywidualna praca z tekstem, przygotowania do seminarium
10 sierpnia (Sobota) / KRASNOGRUDA
10.00 - 11.30 - Seminarium
11.30 – 12.30 – Przerwa
12.30 – 14.00 - Seminarium
Wyjazd uczestników