Przygotowania Lektorium, jak zwykle dotąd, odbyły się w Krasnogrudzie, ale tym razem w centrum wspólnej pracy znalazła się niedawno rozpoczęta ścieżka zbierania wywiadów i świadectw historycznych związanych z czasem transformacji ustrojowej. Uczestnicy projektu przez miniony miesiąc spotykali się ze swoimi nauczycielkami, sąsiadami, dziadkami i rodzicami, by nagrać ich wspomnienia z dzieciństwa, z czasu przełomu, a także dzisiejsze refleksje . Nasze spotkanie otworzyła opowieść Weronika Czyżewska-Poncyljusz, która pracę młodych ludzi wpisała w kontekst całej gałęzi badań historycznych, jaką jest “oral history”, historia mówiona. To stosunkowo niedawno zauważone przez badaczy źródło, od samego początku znajduje się w pewnym napięciu, przez wielu uważane za subiektywne i niepoważne wobec wielkich narracji historycznych, dla innych służy za szczególną opowieść o przeszłości, źródło wielogłosowe, czasem jedyna droga dostępu do historii poza wielkimi ośrodkami, klucz do domów rzeczywistych ludzi i ich losu.
Opowieść Weroniki o rozwoju tych badań historycznych, największych ośrodkach i postaciach związanych z oral history wprowadziła grupę do konkretnego już omówienia przygotowanych przez nich wywiadów. Rozmowy, które oglądaliśmy, okazały się bardzo różne, każde z bohaterów i bohaterek nosiło szczególną i wyjątkową pamięć, a też drogi do jej odkrywania prowadzone były w bardzo odmienne sposoby. Wszystko to stało się punktem wyjścia do refleksji nad formą samych wywiadów, relacją, jaka rodzi się między rozmawiającymi, przestrzenią, w jakiej się znajdują i rodzajem opowieści, którą kształtuje pochodzenie, wiek czy charakter opowiadającego. Główny temat wywiadów, transformacja ustrojowa, to wątek właściwie dopiero stający się opowieścią historyczną, znany przede wszystkim z dominujących narracji, często bardzo czarno-białych. Już taki mały zbiór wywiadów z ludźmi, których życie toczyło się z dala od centrum wydarzeń historycznych, trochę osobnym torem, a więc i w rzeczywistości o innej, własnej historii, stało się fascynującym źródłem wiedzy o przeszłości. Wizja transformacji, złożona z głosów mniej znanych i mniej oczywistych, składa się na obraz bogatszy, pełen napięć, rozwianych nadziei, straconych szans, a często życia, które przepłynęło własnym rytmem, jakby poza czasem przełomów i transformacji.
Pracowity dzień w Krasnogrudzie kończył się przygotowaniem do podróży. Piotrek Myszczyński wprowadził Lektorium w wątki śląskie, jakie czekają grupę w związku z nadchodzącą wyprawą. Trudna historia śląskiego pogranicza, mnogość dialektów śląskich, przesuwające się mapy i granice, a w końcu oczywiście problematyka “Ziem odzyskanych”, repatriacji, bez której nie można myśleć o Górnym Śląsku i jego tożsamości.
#democracy #europe #reflection #dialogue #changingdemocracies #evensfoundation #EUROCLIO
