[if gte mso 9]><xml><o:OfficeDocumentSettings><o:RelyOnVML /><o:AllowPNG /></o:OfficeDocumentSettings></xml><![endif][if gte mso 9]><xml><w:WordDocument><w:View>Normal</w:View><w:Zoom>0</w:Zoom><w:TrackMoves /><w:TrackFormatting /><w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone><w:PunctuationKerning /><w:ValidateAgainstSchemas /><w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid><w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent><w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText><w:DoNotPromoteQF /><w:LidThemeOther>PL</w:LidThemeOther><w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian><w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript><w:Compatibility><w:BreakWrappedTables /><w:SnapToGridInCell /><w:WrapTextWithPunct /><w:UseAsianBreakRules /><w:DontGrowAutofit /><w:SplitPgBreakAndParaMark /><w:EnableOpenTypeKerning /><w:DontFlipMirrorIndents /><w:OverrideTableStyleHps /></w:Compatibility><m:mathPr><m:mathFont m:val="Cambria Math" /><m:brkBin m:val="before" /><m:brkBinSub m:val="--" /><m:smallFrac m:val="off" /><m:dispDef /><m:lMargin m:val="0" /><m:rMargin m:val="0" /><m:defJc m:val="centerGroup" /><m:wrapIndent m:val="1440" /><m:intLim m:val="subSup" /><m:naryLim m:val="undOvr" /></m:mathPr></w:WordDocument></xml><![endif][if gte mso 9]><xml><w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"LatentStyleCount="267"><w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal" /><w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1" /><w:LsdException Locked="false" QFormat="true" Name="heading 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3" /><w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4" /><w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5" /><w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6" /><w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7" /><w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8" /><w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9" /><w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1" /><w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3" /><w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4" /><w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5" /><w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6" /><w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7" /><w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8" /><w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9" /><w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption" /><w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title" /><w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font" /><w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle" /><w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong" /><w:LsdException Locked="false" SemiHidden="false" UnhideWhenUsed="false"QFormat="true" Name="Emphasis" /><w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid" /><w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text" /><w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing" /><w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading" /><w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light List" /><w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid" /><w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1" /><w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1" /><w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1" /><w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3" /><w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List" /><w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading" /><w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List" /><w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid" /><w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1" /><w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1" /><w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1" /><w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1" /><w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1" /><w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1" /><w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision" /><w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph" /><w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote" /><w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote" /><w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1" /><w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1" /><w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1" /><w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1" /><w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1" /><w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1" /><w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1" /><w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1" /><w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2" /><w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3" /><w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3" /><w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3" /><w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3" /><w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3" /><w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3" /><w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3" /><w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3" /><w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3" /><w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3" /><w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3" /><w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3" /><w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3" /><w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3" /><w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4" /><w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4" /><w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4" /><w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4" /><w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4" /><w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4" /><w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4" /><w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4" /><w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4" /><w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4" /><w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4" /><w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4" /><w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4" /><w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4" /><w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5" /><w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5" /><w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5" /><w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5" /><w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5" /><w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5" /><w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5" /><w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5" /><w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5" /><w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5" /><w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5" /><w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5" /><w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5" /><w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5" /><w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6" /><w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6" /><w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6" /><w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6" /><w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6" /><w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6" /><w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6" /><w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6" /><w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6" /><w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6" /><w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6" /><w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6" /><w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6" /><w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6" /><w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis" /><w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis" /><w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference" /><w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference" /><w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title" /><w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography" /><w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading" /></w:LatentStyles></xml><![endif][if gte mso 10]><style>/* Style Definitions */table.MsoNormalTable{mso-style-name:"Table Normal";mso-tstyle-rowband-size:0;mso-tstyle-colband-size:0;mso-style-noshow:yes;mso-style-priority:99;mso-style-parent:"";mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;mso-para-margin:0cm;mso-para-margin-bottom:.0001pt;mso-pagination:widow-orphan;font-size:10.0pt;font-family:"Calibri","sans-serif";mso-bidi-font-family:"Times New Roman";}</style><![endif]Zauważyłem jednakże zarówno w artykule Timesa jak i w innych doniesieniach prasowych i reportażach na temat tego teatru coś, co wydaje mi się w ich podejściu do tematu dość problematyczne: pogląd, że wielka sztuka związana jest w jakiś sposób ze złą sytuacją polityczną. Fakt, wielka sztuka stawiająca czoło tyranii staje się heroiczna i przez to godna uwagi. Wydaje mi się jednak mniej oczywistym twierdzenie, iż tyrania jest okolicznością szczególnie sprzyjającą powstawaniu wielkich dzieł. Sądzę że jest wręcz przeciwnie: to właśnie dzięki swojemu dystansowi, tworzona na wygnaniu lub na przekór represjom sztuka jest w stanie stawić czoła tyranii. Dowodem na to może być tu twórczość Stopparda.
Szczególny argument potwierdzający moją tezę, że dobra polityka sprzyja tworzeniu wielkiej sztuki, odnalazłem w teatrze – w sejneńskim Pograniczu, organizacji kulturalnej działającej w sąsiedztwie Wolnego Teatru Białoruskiego. Pogranicze to jednocześnie fundacja, ośrodek społeczno-kulturalny, ruch, instytucja kulturalna, ośrodek sztuki, szkoła muzyczna i teatr. Korzeniami swoimi sięga tradycji ruchu teatrów studenckich, w których założyciele fundacji brali aktywny udział. Upadek komunizmu w 1989 postawił przed nimi nowe wyzwanie: jaka powinna być rola kultury alternatywnej i w jakim sensie odniosła ona naprawdę zwycięstwo? Zwycięstwo, które przyszło nieoczekiwanie nawet dla samych liderów opozycji, nie mówiąc już o reszcie świata. Pomysł na jaki wpadli założyciele Pogranicza był oryginalny – przeprowadzili się z Poznania do małych Sejn, na polsko-litewskie pogranicze, niedaleko i od granicy z Białorusią.
Fundację swoją założyli w starej żydowskiej dzielnicy miasta. Krok po kroku wchodzili w kulturę pogranicza jaką przedstawiało sobą to oddalone od większych ośrodków miasteczko na polsko-litewsko-białoruskim pograniczu. Obecnie działa tu ośrodek dokumentacji oraz teatr, publikowane jest czasopismo kulturalne oraz wydawane są książki. Dla młodzieży szkół średnich organizowane są lekcje dziedzictwa kulturowego oraz wycieczki kulturoznawcze do miast i regionów, w których nadal żywe są tradycje wielokulturowości. Mają tu także zespół klezmerski stale współpracujący ze znanymi muzykami współczesnej nowojorskiej sceny muzycznej. Prowadzony jest program Nowej Agory poświęcony rozwijaniu działań międzykulturowych w skali ponadnarodowej. A wszystko dzięki sprzyjającej, a nie wrogiej atmosferze politycznej.
Praca z młodzieżą odbywa się w odległym od innych ośrodków miasteczku przy współudziale wybitnych , światowej klasy intelektualistów. I tak w duchu poezji i prozy oraz pod auspicjami Czesława Miłosza powstał ważny międzynarodowy ośrodek kulturalny i artystyczny.
Jednym z największych osiągnięć ośrodka jest sztuka napisana przez młodzież szkolną zatytułowana "Kroniki Sejneńskie". Uczestniczący w jej tworzeniu uczniowie stworzyli makietę swojego miasteczka z okresu międzywojennego, by następnie przy pomocy pieśni, tańca i poezji opowiedzieć historię jego dawnych mieszkańców. Spektakl ten zobaczyłem po raz pierwszy w Sejnach i ponownie w 2008 r. w La Mama, w tym samym teatrze, w którym obecnie wystawia swoją sztukę Wolny Teatr Białoruski. Recenzja sejneńskiego przedstawienia ukazała się w New York Times. Odnotowanie jej przez krytykę udowadnia fakt, że dobra polityka rodzi wielką sztukę.