„שכנים – ocalone wspomnienia”
Wiele dobrego w naszym mieście się dzieje. Ocalamy pamięć. Również o społeczności, której już nie ma, ale kiedyś brała udział w tworzeniu klimatu i energii naszego miasta. Byli tu. Zasiadali w Radzie Miejskiej, pełnili różne funkcje społeczne, handlowali, prowadzili różne zakłady usługowe. Po prostu byli mieszkańcami Augustowa, naszymi sąsiadami. Był wśród nich fotograf, mój ulubiony, Judel Rotsztejn, który jak nikt potrafił uwiecznić piękno naszego krajobrazu. Rok temu ukazał się album z pięknymi zdjęciami Judela Rotsztejna „Czas utrwalony. Augustowski świat Judela Rotsztejna ” z tekstem Wojciecha Batury i Barbary Kondrackiej. Jak pisze wydawca- Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Kulturalnych „Nad Czarną Hańczą” , fotograf „szukał naturalnego piękna. W ludzkich fizjonomiach, zdarzeniach, ale przede wszystkim w augustowskich krajobrazach. Bratał się z przyrodą, aby uwiecznić ją w sytuacjach oryginalnych, pięknych i dramatycznych. Przyroda nigdy mu nie pozowała, ale widząc upór człowieka w dążeniu do poznania prawdy o niej samej, ukazywała mu swoje uroki i tajemnice niedostępne dla innych. Szanował te gesty i cierpliwie czekał np. w strugach deszczu pod parasolem samotnego drzewa, aż pokaże się słońce po burzy, a wszystko wokoło zapachnie nową świeżością. Jego fotografie też pachną: spławianym drewnem, rybami z suszących się sieci, orzeźwiającą stęchlizną szuwarów, gorącym piaskiem polnych dróg, puchem rozrzuconym po jeziorach przez łabędzie…”. Album jest jeszcze dostępny w Domu Kultury. Piękny. Żydzi uzyskali pozwolenie na osiedlenie się w królewskim mieście od Stefana Batorego w 1578 roku, wraz z przywilejem swobodnego uprawiania handlu i rzemiosła oraz wyszynku napojów alkoholowych. W 1939 roku było ich w mieście około 4000. Po zajęciu Augustowa przez Niemców, w czerwcu 1941 roku, rozpoczęły się pierwsze egzekucje ludności żydowskiej, a w okolicach Szczebry , w lesie rozstrzelano około 800 mężczyzn- żydów z Augustowa. W październiku 1941 roku, na terenie dzielnicy Baraki, utworzono getto, które zlikwidowano w listopadzie 1942 roku. Kobiety, dzieci, starcy, pozostali przy życiu mężczyźni- zostali poprowadzeni pod lufami niemieckich karabinów do obozów zagłady w Treblince i Auschwitz- Birkenau. Zniknęły po nich nawet cmentarze. Niemcy używali nagrobków- macew, do wykładania ulic, czasem jako schody na posesjach, które zajmowali. Dziś zostały tylko symboliczne miejsca po tych ludziach. Zniknęli w otchłani Holokaustu. Kiedyś byli mieszkańcami Augustowa. Jak my dzisiaj cieszyli się rozkwitającą wiosną, zimą ślizgali się na ślizgawce, kochali, wychowywali dzieci, umierali. Pełnili różne funkcje. Byli sąsiadami, wypełniali pewną przestrzeń miasta, dawali mu swoją energię. Zostało po nich trochę śladów. Co możemy zrobić? Ocalić pamięć. Tylko…. i aż tyle! Jakiś czas temu , dzięki sygnałom mieszkańców, na posesjach których znajdowały się stare macewy, i dzięki rozumieniu przez włodarzy miasta , jaką wartość historyczną, kulturową i religijną przedstawiają , przywrócono im część dawnej świetności. I teraz znajdą się tam gdzie powinny być. Na symbolicznym fragmencie cmentarza żydowskiego przy ul. Waryńskiego, naprzeciw ul. Jaćwieskiej w dzielnicy baraki.
22.05.2015 roku odbyła się uroczystość osadzenia odnalezionych, zabytkowych macew.
Program:
14:00 - 14:45 uroczystość na cmentarzu żydowskim z udziałem Burmistrza Augustowa
15:30 - 17:30 wykłady w Miejskim Domu Kultury
1)Historia augustowskich Żydów - prowadzący Marcin Bartosiewicz z Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego
2) Żydowskie obyczaje pogrzebowe- Lucy Lisowska- prezes Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska- Izrael, przedstawiciel Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie na województwo podlaskie
18:00 - koncert Orkiestry Klezmerskiej Teatru Sejneńskiego w kinie Iskra.