Głos twórców mitu i metahistoryków jest pełen przejęcia i pewności siebie; ale ich twierdzenia zależą od oczywistości głoszonych przez historyków. Głos teoretyków nacjonalizmu bywa zdystansowany i ironiczny, dostrzegają oni, że to, co pozornie oczywiste, jest oczywistym nieporozumieniem.
Jeśli uznamy zatem ironię za znak końca dyskusji, możemy wyciągnąć błędne wnioski, że narodowość jest czymś wymyślonym, przypadkowym albo zbyt pogmatwanym. Jeśli jednak ironia zachęci nas do głębszych analiz, zorientujemy się, że warianty nowożytnej narodowości Rzeczypospolitej Obojga Narodów przetrwały jej upadek o ponad stulecie. W naszym studium ironia jest metodą stawiania pytań, a nie substytutem odpowiedzi. Naród nie jest tutaj ani przedmiotem wiary, ani drwiny, ale przedmiotem badań.
Praca Snydera ukazała się staraniem Wydawnictwa Pogranicze.
„Przegląd Polityczny”81/2007
Timothy Snyder, Rekonstrukcja narodów, Polska, Ukraina, Litwa, Białoruś 1596-1999, przeł. Magda Pietrzak-Merta, Wydawnictwo Pogranicze, Sejny 2006.