Nasze stare, dobre Sejny

Nasze stare, dobre Sejny

23 stycznia 1998 r. w Galerii Papuciarnia, w dawnej jesziwie odbył się wernisaż wystawy Nasze stare, dobre Sejny. Pocztówki i fotografie z lat 1910-1960. Tak o wystawie napisał "Przegląd Sejneński":

Niewielka i skromna wystawa, pięknie zaaranżowana tworzyła niepowtarzalny i nostalgiczny klimat.

Pocztówki z lat 1910-1960 zdobywane były w różny sposób: wylicytowane na aukcjach filokartystycznych w Warszawie czy Krakowie, wyszperane w maleńkich antykwariatach całej Polski, sklepach ze starociami w Wilnie, Lwowie. Część z tej kolekcji, to dary od Sejneńczan, pieczołowicie dotychczas przechowywane w domowych archiwach. I wreszcie są też takie, które będąc fotografią rodzinną czy uwieczniając ważne wydarzenia społeczne służyły jako pocztówki i znalazły się w obiegu. Dziękować należy także Muzeum w Suwałkach za wypożyczenie kilku z tamtejszego Archiwum

Najcenniejszą, bo wydaną, a właściwie przygotowaną przez pruskiego żołnierza w 1914 roku, jest pocztówka ukazująca postój na rynku w Sejnach wojska pruskiego, stojącego na tle okazale prezentujących się zdobycznych rosyjskich armat. Obok tej znalazła swoje miejsce pocztówka prezentująca rosyjskie wojsko uzbrojone w działa, które za miejsce postoju obrało sobie plac przed magistratem.

Szczególnie piękne są te, na których w całej swojej doskonałości prezentują się słynne, przywoływane przez najstarszych mieszkańców Sejneńszczyzny Sukiennice. Ta, na której pozostały zgliszcza po Sukiennicach napawa smutkiem i żalem.

Najczęstszym widokiem przywoływanym na pocztówkach są klasztor dominikański i Katedra. Ciekawe są te, wydane przez Wyższe Klasyczne Gimnazjum Biskupie im. św. Kazimierza, a prezentujące np. zakonnicę ścielącą łóżka w sypialni Gimnazjum, pracownię chemiczną, jadalnię, salę rekreacyjną czy witraż na schodach Gimnazjum.

Trudno sobie wyobrazić przedwojenne Sejny bez Żydów i staroobrzędowców, cieszy więc, że udało się zdobyć pocztówki i o tejże tematyce - jarmark żydowski, fotografia cmentarza żydowskiego z lat trzydziestych i wreszcie synagoga przez kilka dziesięcioleci po wojnie pełniąca funkcję garażu straży pożarnej i magazynu.

I wreszcie jedna z najdłuższych ulic w Sejnach, kiedyś- Węgierska, obecnie Zawadzkiego w różnych ujęciach: z lotu ptaka, z wieży Katedry.

Jeszcze inną wartość mają te, które są fotografią wykonaną przez amatora np.: młodzież na majówce, czy też urzędnicy miejscy w oficerkach przed magistratem."

Na uroczystość otwarcia wystawy przybyło blisko sto osób. Krzysztof Czyżewski powiedział:

"Wystawa została przygotowana wspólnie z mieszkańcami Sejn. Niektóre z przedstawionych materiałów pochodzą z rodzinnych zbiorów Sejneńczan. Ta wystawa to pierwsza próba zebrania i zaprezentowania dziedzictwa historii Sejn. Ponadto jest to początek na wiele lat rozpisanego procesu odzyskania i przywrócenia wielu pamiątek historycznych. Jest to zalążek mającego powstać Muzeum Sejneńskiego".

Wystawa wzbudziła duże zainteresowanie zarówno wśród ludzi starszych, jak i młodzieży. Obejrzało ją ponad 3000 osób. Eksponaty zgromadzone na wystawie znajdują się w Muzeum Sejneńskim w Domu Pogranicza.


Kroniki sejneńskie 

Po zorganizowaniu wystawy starych pocztówek Ośrodek "Pogranicze" ogłosił konkurs dla dzieci na pracę plastyczną i literacką traktującą o "zapomnianym świecie" Sejn. W konkursie wzięły udział dzieci z sejneńskich szkół podstawowych i przedszkola. Na konkurs wpłynęło blisko sto prac. Jury w składzie: Krzysztof Czyżewski – przewodniczący, Jerzy Czyżyński, Urszula Wasilewska, Iwona Zborowska przyznało nagrody: 

W kategorii tekstów poetyckich: 
I nagroda – Dariusz Miszkiel za wiersz "Do mieszkańca Sejn" 
II nagroda – Monika Andrulewicz za wiersz "List do matki" 

W kategorii tekstów prozatorskich: 
I nagroda – Magdalena Anna Meyza za tekst "Taki sobie życiorys" 

W kategorii albumów: 
I nagroda – Piotr Korzeniecki za "Album rodzinny" 
II nagroda – Monika Namiotkiewicz, Anna Jatkowska, Anna Sadłoń za album "Kronika miasta Sejn" 

W kategorii prac plastycznych: 
dwie I nagrody – Sylwia Waluś za makietę bazyliki; jury doceniło również jej wkład w przygotowanie albumu o Sejnach i Kacper Szroeder za witraż przedstawiający synagogę 
dwie II nagrody – Agnieszka Wiśniewska za pracę wykonaną techniką mieszaną przedstawiającą domek sejneński i Rita Racis za tryptyk przedstawiający klasztor w Sejnach 
dwie III nagrody – Agnieszka Gilis za obraz przedstawiający sukiennice i Grzegorz Nieszczerzewski za rysunek bazyliki. 

Wręczenie nagród odbyło się 30 kwietna 1998 r. Wszystkie dzieci uczestniczące w konkursie otrzymały książkę Jerzego Ficowskiego "Bajędy z augustowskich lasów". 

Spośród uczestników konkursu wyłoniona została grupa dzieci, z którymi rozpoczęto dalszą pracę. Najpierw zainteresowaliśmy dzieci losami ich rodzin. Dzieci opisywały historie swoich dziadków, tworzyły drzewa genealogiczne. Potem było poznawanie swojego miasta. Tak powstała ceramiczna makieta Sejn – prawdziwych i mitycznych. Potem dzieci zbierały opowieści i wspomnienia o mieście od najstarszych mieszkańców. Powstało kilkanaście książeczek–kronik, każda z inaczej opowiedzianą historią miasta. Pewnego razu dzieci zasiadły w kręgu wokół makiety z zaproszonymi gośćmi, mieszkańcami Sejn i odczytały zapisane historie. Zrodził się pomysł spektaklu "Kroniki Sejneńskie". 

Jego premiera miała miejsce w Białej Synagodze w Sejnach w dniu 29 października 1999 r. w czasie organizowanych przez "Pogranicze" Zaduszek w Białej Synagodze. Grali młodzi aktorzy – dzieci z Sejn – litewskie, Rosjan-staroobrzędowców i polskie. Za scenariusz posłużyły opowieści i pieśni ludzi starszych, którzy noszą w sobie pamięć wielokulturowych Sejn. Scenografię spektaklu stanowiła wykonana przez dzieci z wypalanej gliny makieta miasteczka oraz patchworkowe "Anioły Sejneńskie". 

Scenariusz, reżyseria i prowadzenie pracy z dziećmi: Bożena Szroeder. Współpraca: Małgorzata Sporek-Czyżewska, Urszula Wasilewska, Jerzy Czyżyński i Wiesław Szumiński. 

W spektaklu grali: 
Ewa Adukowska, Magda Andruczyk, Weronika Czyżewska, Ilona Jodzis, Rita Kalinowska, Paulina Lewandowska, Magda Meyza, Adam Adukowski, Michał Gryguć, Darek Miszkiel, Kacper Szroeder, Tomek Wcisło. 

O premierze "Kronik Sejneńskich" napisał Zbigniew Sawicki w artykule Zaduszki Sejneńskie zamieszczonym w "Przeglądzie Sejneńskim" nr 11/99. 

Praca nad przygotowaniem wystawy i spektaklu była kontynuowana i zaowocowała wydaniem w 2001 r. książki "Kroniki Sejneńskie", pod redakcją Bożeny Szroeder. Jest to niezwykła książka, będąca jednocześnie bogatym przewodnikiem po wielokulturowym dziedzictwie Sejn i zapisem wieloletniej pracy z dziećmi prowadzonej przez zespół "Pogranicza" pod kierunkiem Bożeny Szroeder. Redaktorka książki znakomicie połączyła opowieści starych ksiąg i ludzi z opowieściami młodych staroobrzędowców, Litwinów i Polaków, którzy od kilku lat pracują wspólnie nad poznaniem tradycji swojego miasta i swoich sąsiadów. Całość wzbogacają unikalne fotografie i stare pocztówki, które udało się zgromadzić dzięki ocalałym archiwom rodzin sejneńskich. 

Obecnie kolejne pokolenie młodych aktorów przywołuje podczas spektakli świat Starych Sejn, a na wystawie pojawiają się wciąż odnajdywane nowe pocztówki i fotografie.