"Kultura dialogu Europy Środkowo-Wschodniej"
Sejny, 8-10 kwietnia 1999
W dniach 8-10 kwietnia 1999 r. w Sejnach odbyła się konferencja robocza "Kultura dialogu Europy rodkowo-Wschodniej", zorganizowana przez Fundację "Pogranicze". Jej celem była rekapitulacja 10-letnich dowiadczeń praktyki kulturowej Fundacji "Pogranicze" w Europie rodkowo-Wschodniej, a także stworzenie nowego, długofalowego programu opartego na dowiadczeniach kulturowych i praktycznych uczestników konferencji - przedstawicieli organizacji kulturalnych z Europy rodkowo-Wschodniej. Konferencja była też szansš przedstawienia tego programu władzom Fundacji Forda z Nowego Jorku, które uczestniczyły w tym spotkaniu.
Temat naszego spotkania okrelilimy jako "Kultura dialogu Europy rodkowo-Wschodniej", choć nie znaczy to oczywicie, że ograniczylimy spektrum dyskutowanych idei, projektów i propozycji do działalnoci wyłšcznie kulturalnej. Wręcz przeciwnie, używajšc terminu "kultura dialogu", odnosimy go do całokształtu spraw zwišzanych z etosem życia społecznego i postawy obywatelskiej. A ponieważ żyjemy w takiej częci Europy, której specyfikę stanowiš pogranicza kulturowe, rozmaitoć wyznań i narodowoci, mniejszoci narodowe, konflikty na tle etnicznym i religijnym etc., mówišc o etosie życia społecznego, musimy mówić o pluralizmie, otwartoci i interkulturowoci.
Temat "kultury dialogu" był wspólnym mianownikiem dla praktyki podejmowanej przez uczestników konferencji roboczej, niezależnie od tego, czy dotyczy ona działalnoci stricte kulturalnej, czy również edukacyjnej, transgranicznej, zwišzanej z prawami człowieka, mniejszociami narodowymi, tworzeniem organizacji pozarzšdowych. itd. Dlatego zakładamy, że program, który chcemy razem realizować, w przyszłoci będzie nie tylko interkulturowy, ale także interdyscyplinarny.
Kultura dialogu jest kulturš wspólnotowš, otwartš na sšsiedztwo, innoć, różnice narodowe czy religijne. Stanowi swoisty etos wypracowany i przynależny do cywilizacji rodkowoeuropejskiej, który dzisiaj w dużej mierze jest zapomniany. Otwartoć kultury dialogu wsparta jest na silnych tradycjach rodzimych, na poczuciu tożsamoci, nie za na wykorzenieniu i unifikacji. Z drugiej strony przeciwstawia się ona takim sposobom obrony własnej tożsamoci, które prowadzš do izolacji i wrogiej konfrontacji z innymi. Wydaje się, że w naszych krajach cišgle trudno jest znaleć zrozumienie i rodki dla rozwoju włanie tak rozumianej kultury dialogu. Żyjemy w państwach narodowych, które skłonne sš wspierać jedynie własnš kulturę nrodowš, i żyjemy w Europie, która swoim prawodawstwem i swoimi rodkami wspiera raczej odrębne grupy mniejszoci narodowych. Tak więc dla osób żyjšcych w regionach wielokulturowych, próbujšcych przełamywać mury izolacji i konfliktów, dla pragnšcych prowadzić działalnoć interkulturowš, rodkowoeuropejskš, wspólnotowš, wcielanie kultury dialogu w życie, praktykowanie etosu pogranicza stanowi cišgłe wyzwanie dla przyszłoci.
Rzecz nie sprowadza się tylko do pozyskania wsparcia finansowego. Bardzo ważna jest też odpowied na pytanie, jak to robić. Od poczštku dyskusji w ramach rodkowoeuropejskiego Forum Kultury podkrelalimy wagę wypracowania nowych form działalnoci, odpowiadajšcych zmianom, jakie nastšpiły u nas po 1989 roku i aspirujšcych do miana awangardowych, wyprzedzajšcych swój czas.
W naszej konferencji roboczej wzięły udział osoby i organizacje znane ze swych nowatorskich i odważnych przedsięwzięć:
1. Dusan Ondrusek (Partners for Democratic Change, Bratysława - Słowacja)
2. Ladislav Snopko (Projekt: "Gesharim/Mosty/Bridges", Bratysława - Słowacja)
3. Dana Prelipceanu (Interethnic Dialogue Association, Cluj Rumunia)
4. Alexandra Dorca (Intercultural Institute of Timisoara, Timisoara Rumunia)
5. Tatiana Konopkina (Foundation "Ratusha", Grodno - Białoru)
6. Ihar Babkou (Euroforum - Centre for Europeac Co-operation, Mińsk - Białoru)
7. Taras Wozniak (Nongovernment Organization Independent Culurological Magazine "I", Centre for International Cultural Initiatives, Lwów - Ukraina)
8. Tatiana Bryskovska (Institute of Statehood and Democracy, Kijów - Ukraina)
9. Irena Veisaite (Open Society Found Lithuania, Wilno - Litwa)
10. Inga Nausediene (Centre for Civic Initiatives, Wilno - Litwa)
11. Giedrius Kiaulakis (Centre for Civic Initiatives, Wilno - Litwa)
12. Grzegorz Godlewski (Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski)
W efekcie dyskusji poproszono "Pogranicze", jako tę organizację, której działania sš wzorotwórcze w dziedzinie interkulturowoci, o wyłonienie z uczestników spotkania grupy roboczej, która zajęłaby się przygotowaniem wspólnego wieloletniego programu kulturalno-edukacyjnego. Koordynatorem tej grupy, jak i autorem projektu wstępnego, miałby zostać Krzysztof Czyżewski.
Omówiono także inne propozycje współpracy między poszczególnymi orodkami kultury, uczestniczšcymi w konferencji.