Historia teatru i historia fizyki jest zmaganiem się z przestrzenią, czasem i ruchem. Dla aktora są one kluczowe, ponieważ jego działanie polega na świadomej organizacji przestrzeni tak, by za pomocą ruchu i czasu wykreować świat czytelny dla widza.
Dla fizyka kategorie te są równie istotne. Jak przekaz aktorski odnosi się do widza, tak nawet najbardziej wyrafinowane teorie fizyczne zawsze ostatecznie odnoszą się do obserwatora. W przeciwnym razie nie byłyby sprawdzalne, a fizyka nie byłaby nauką.
„Esej” ma formę widowiska z udziałem aktora-mima, muzyka oraz dwóch fizyków. Aktor-mim wraz muzykiem wytwarzają iluzję przestrzeni z jej ograniczeniami, czasu z jego ciągłością i ruchu z jego względnością. Fizycy zastanawiają się, czym jest przestrzeń? Czy jest w nas? Czy istnieje przestrzeń absolutna? Czym jest nasze ciało w przestrzeni? Czym jest czas? Jak możliwa jest muzyka? Czy istnieje czas absolutny? Czy zawsze można stwierdzić ruch? Czy istnieje ruch absolutny? Co to jest bezwładność? Czy można sobie wyobrazić czas bez zmiany, przestrzeń bez przedmiotów, ruch i bezwładność w pustym Wszechświecie?
„Esej” adresowany jest przede wszystkim do uczniów szkół średnich o wszystkich profilach – od humanistycznego do przyrodniczo-technicznych. Nie popularyzuje określonych zagadnień z fizyki, lecz pytania i idee, poprzez które kształtuje się nasze rozumienie świata. „Esej” na większość z tych pytań nie dostarcza ostatecznych odpowiedzi, bo takie prawdopodobnie nie istnieją. Jednakże rewizja pojęć przestrzeni, czasu i ruchu była i jest kluczem do największych rewolucji w fizyce (mechanika Newtonowska, teoria względności Einsteina), rewolucji formalnych w teatrze (zerwanie z zasadą jedności czasu, miejsca i akcji) i muzyce (odrzucenie narracyjności w niektórych nurtach muzyki XX wieku). Ale to już materiał na inną opowieść.
Występują:
Teatr Małych Form Bydgoszcz
Fiz-Harmonia Toruńska
Scenariusz i reżyseria:
Mirosław Bylicki,
Mieczysław Giedrojć,
Dariusz Kubicki,
Paweł Szroeder