Spotkanie "Pogranicze w świecie i świat w pograniczu" oraz wykład Andrzeja Strumiłły.
Prezentacje pracowni Pogranicza, spotkanie autorskie oraz otwarcie wystawy fotografii Krzysztofa Czyżewskiego, premiera filmu Dolina Issy, koncerty Muzyki Miejsca, Marycha River Brass Band oraz Orkiestry Klezmerskiej Teatru Sejneńskiego.
Prezentacja spektaklu "Kroniki sejneńskie", Cafe Europa, oraz przedstawienie doświadczeń Pogranicza z wyjazdu do Nowego Jorku.
PROGRAM
23 stycznia, piątek
godz. 17.30 – Słowo na otwarcie – Krzysztof Czyżewski
godz. 18.00 – Spektakl Kroniki sejneńskie – Nowe Pokolenie (Bożena Szroeder), Biała Synagoga
godz. 20.00 – Opowieść o Pograniczu w Nowym Jorku – Wielogłosowa pieśń pogranicza, Dom Pogranicza
godz. 21.15 - Café Europa z udziałem Zbigniewa Macheja i Kazimierza Brakonieckiego – autorów książek wydanych przez Pogranicze, oraz Birute Jonuszkaite i Janiny Osewskiej, autorek Almanachu Sejneńskiego, Spółdzielnia Jazzowa
24 stycznia, sobota
godz. 10.30 - Pogranicze – Pracownie edukacyjne i artystyczne
- Programy edukacji regionalnej i wielokulturowej (Bożena Szroeder)
- Księga Mostu i opowieść o Pograniczu w Bośni (Ksenija Konopek)
- Kaukaz na starych rycinach i inne wystawy w galeriach w 2008 roku (Urszula Wasilewska)
- Centrum Dokumentacji Kultur Pogranicza (Agata Szkopińska, Iwona Zaborowska)
- Wydawnictwa Pogranicza w 2008 roku (Jolanta Jurkunas, Anita Sznejder, Norbert Hofmann)
- Pracownia mediów i dokumentacji (Robert Tomkiewicz, Marcin Pawlukiewicz)
godz. 13.15-14.30 – Linia powrotu. Notatki z pogranicza – spotkanie autorskie z Krzysztofem Czyżewskim, oraz wernisaż wystawy fotograficznej pt: Notatnik obrazów, Dom Pogranicza
godz. 16.00-17.00 – Premiera filmu Dolina Issy – ekranizacja spektaklu "Dolina Issy" wg. Czesława Miłosza. Opowieść w obrazach, po zmroku, w przestrzeniach parku krasnogrudzkiego (Małgorzata Sporek-Czyżewska, Wojciech Szroeder), Biała Synagoga
godz. 17.00-18.00 – Wokół Traktu Krasnogrudzkiego – spotkanie z uczestnikami projektu (Małgorzata Sporek-Czyżewska), Dom Pogranicza
godz. 18.30-19.30 – Muzyka Miejsca. Spektakl dźwiękowy (Michał Moniuszko), Biała Synagoga
godz. 20.00-21.00 – Sejneńska Spółdzielnia Jazzowa, Marian Szaryński i Marycha River Brass Band – koncert
godz. 21.00-22.00 – Orkiestra Klezmerska – koncert (Wojciech Szroeder), Biała Synagoga
25 stycznia, niedziela
godz. 10.00 – 12.00 – Pogranicze w świecie i świat w Pograniczu – laboratoria i programy w Europie Środkowowschodniej i Zachodniej, na Kaukazie i w Izraelu, Biała Synagoga
godz. 12.00 – „Katedra Pogranicza” – wykład gościa specjalnego, Biała Synagoga
Trzy dni z Pograniczem
Nie sposób w kilku słowach opisać wszystkiego, co robi Ośrodek "Pogranicze" w Sejnach - tyle tego. Ale można to zobaczyć za jednym zamachem, wybierając się do miasteczka pod granicą pod koniec stycznia. Nadarza się okazja - przez trzy dni Pogranicze w kilkunastu prezentacjach pokazywać będzie, co zdziałało przez ostatni czas.
Będą więc w Sejnach spotkania, spektakle, koncerty, wystawy, prezentacje wydawnictw, pogawędki o literaturze i wielokulturowości - słowem: w pigułce wszystko to, czym ośrodek zajmuje się na co dzień. Na prezentację kilkunastu lat działalności nie starczyłoby czasu. Na razie skupią się więc na tym, co zrobili w 2008 r.
- Na progu nowego roku chcielibyśmy raz jeszcze spojrzeć na rok ubiegły, próbując go podsumować, dzieląc się z wami radością pracy i nowymi wyzwaniami w postaci cyklu spotkań i "Pogranicze - Otwarcie 2009" - zapraszają do Sejn twórcy ośrodka - Krzysztof i Małgorzata Czyżewscy oraz Wojciech i Bożena Szroederowie wraz ze współpracownikami.
W piątek 23 stycznia pod wieczór w Białej Synagodze w Sejnach oglądać będzie można słynny już spektakl "Kroniki sejneńskie" (godz. 18), w którym historie Sejn nad glinianą makietą miasteczka odgrywają najmłodsi sejnianie (jak cenne to przedsięwzięcie niech świadczy fakt, że rok temu zaprosił ich do siebie znakomity nowojorski teatr La MaMa!). Zaraz po przedstawieniu twórcy ośrodka opowiedzą o tym, w jaki sposób prezentowali dorobek Pogranicza w Nowym Jorku i jak ich tam przyjęto. O godz. 21.15 rozpocznie się Cafe Europa z udziałem Zbigniewa Macheja i Kazimierza Brakonieckiego - autorów książek wydanych przez Pogranicze, oraz Birute Jonuszkaite i Janiny Osewskiej, autorek "Almanachu Sejneńskiego".
W sobotę 24 stycznia od rana można zapoznać się m.in. z dorobkiem niektórych "pogranicznych" pracowni edukacyjnych i artystycznych. I tak Agata Szkopińska i Iwona Zaborowska opowiedzą o bogatym Centrum Dokumentacji Kultur Pogranicza, zobaczyć też będzie można i kupić wydawnictwa Pogranicza (m.in. ceniony cykl Meridian). Bardzo ciekawy projekt "Księga Mostu" przedstawi Ksenia Konopek. W ramach warsztatów dla młodzieży, przeprowadzonych w Mostarze i Sejnach, powstało m.in. specjalne wydawnictwo. Swoje spotkanie autorskie będzie miał też Krzysztof Czyżewski, który opowie o swojej najnowszej książce - "Linia powrotu. Notatki z pogranicza" (w jednym tomie zebrał powstałe w ostatnich latach eseje i wykłady z podróży po europejskich pograniczach).
Wielokrotnie pisaliśmy w "Gazecie" o spektaklu przygotowanym przez podopiecznych Pogranicza - "Dolinie Issy" wg Miłosza, prezentowanym pod gołym niebem, w scenerii podsejneńskiej Krasnogrudy, gdzie poeta przyjeżdżał przed wojną na wakacje do ciotek. W lecie co jakiś czas młodzi wystawiają tam spektakl. W końcu doczekał się on swej rejestracji filmowej i film ów teraz właśnie zostanie pokazany widzom. Będzie też o tym, jak przez wakacyjne miesiące młodzi sejnianie sprzątali dworek w Krasnogrudzie, przygotowywali go do zwiedzania i zbierali w okolicy opowieści o czasach przedwojennych. Sobotni wieczór zostanie zaś całkowicie poświęcony muzyce. A że pod względem muzycznym w Pograniczu jest bogato, to i będzie się dużo działo. W programie m.in. spektakl dźwiękowy związany z koordynowanym przez Michała Moniuszkę projektem "Muzyka miejsca" (młodzi z Sejn generowali nową muzykę łącząc hip-hop, jazz z dźwiękami miasteczka). Będzie też koncert jazzowy oraz młodych muzyków z Sejn, którzy stworzyli Orkiestrę Klezmerską. W niedzielę przed południem z kolei - prezentacja laboratoriów i programów w Europie Środkowowschodniej i Zachodniej, na Kaukazie i Izraelu, jakie realizowało Pogranicze. I spotkanie z gościem specjalnym, ale to na razie niespodzianka.
Warto rezerwować czas. Szczegółowy program - www. pogranicze. sejny.pl.
moż, "Gazeta Wyborcza Białystok", 11 stycznia 2009
Pograniczne opowieści przez trzy dni
Z Pogranicza w Sejnach mądrość i energia płynie na Polskę i Europę od lat. W weekend promieniowanie było wyjątkowo intensywne. Skorzystać mogli nie tylko miejscowi, ale i... Barack Obama
Nie sposób w krótkim tekście opowiedzieć o bezcennej działalności grupki ludzi pracujących w sejneńskim Ośrodku Pogranicze. Nie sposób wyliczyć wszystkich ich przedsięwzięć, dowodzących jak ważny jest dialog międzykulturowy, szacunek dla Innego i przeszłości, wyprowadzanie z niej tego, co mądre. Nasi "pogranicznicy", czerpiąc energię ze styku kultur, w którym tworzą, nad efektowne festiwale międzykulturowe przedkładają benedyktyńską pracę warsztatową, z drugim człowiekiem, z sąsiadem, z jego pamięcią. Przez kilkanaście lat długofalowych projektów było w Pograniczu dużo. Nie dałoby się o nich opowiedzieć w ciągu kilku ostatnich dni. Toteż ośrodek skupił się na tym, co działo się w ciągu ostatniego roku. I chętnych zaprosił na prezentację "Pogranicze - Otwarcie 2009". Przez trzy dni można było pobuszować wśród cennych kolekcji ośrodka (choć z nich można korzystać też na co dzień), posłuchać opowieści, obejrzeć filmy i spektakle, wystawy i wydawnictwa, zanurzyć się dźwięki Sejneńszczyzny współczesnej i minionej, zbierane pracowicie przez młodych muzyków z miasteczka. Za jednym zamachem "spróbować" pogranicznej działalności choć odrobinę, co było cenne szczególnie dla tych, którzy przez rok nie mieli czasu, by do Sejn trafić. Przede wszystkim zaś chodziło o to, by porozmawiać, jak ważna jest tożsamość, świadomość własnej przeszłości.
Barack dostał radę
W ubiegłym roku na specjalnej prezentacji Pogranicza w Nowym Jorku obecni byli wykładowcy i dziennikarze najważniejszych amerykańskich ośrodków i mediów, a spektakl Bożeny Szroeder, w którym dzieci z Sejn odgrywają historię swego miasteczka nad jego glinianą makietą, zaprosił do siebie słynny Teatr La Mama.
W jeden z wieczorów w Sejnach o nowojorskiej wyprawie opowiadał Krzysztof Czyżewski, szef ośrodka. Wspominał też o obecnym na tamtym spotkaniu Arnoldzie Markowitzu, 85-letnim mieszkańcu Nowego Jorku, urodzonym już w tym mieście, a którego ojciec pochodził z Sejn. Przez całe dzieciństwo Arnold słuchał opowieści ojca o magicznym miasteczku, przez całe życie towarzyszył mu jego obraz, aż wreszcie przyjechał zobaczyć Sejny na własne oczy.
- I rzekł, że mimo całego strachu i niepokoju podczas tej podróży potwierdził mu się mit dzieciństwa. I cokolwiek my wtedy w Nowym Jorku byśmy o Sejnach, o naszej odgruzowującej pamięć mieszkańców Sejn działalności nie opowiadali - on, Markowitz, powiedział to, co najważniejsze - mówił Czyżewski. - Było coś w tej opowieści esencjonalnego. Mógł się przecież, przyjeżdżając tu, poczuć odciętym od historii. A jednak nie. On jest właśnie jednym z takich węzełków, łączących przeszłość z teraźniejszością, które udało się nam zawiązać. Inna ważna rzecz to nie to, co my tu powiemy o pograniczu, o tolerancji, wielokulturowości, tylko to, co o tym powiedzą tu, w Sejnach. My nie jesteśmy kreatorami, ale akuszerami tego, co ludzie stąd chcą, zdecydują się powiedzieć o swej przeszłości. My tylko swoimi działaniami możemy pomóc im wydobyć to na wierzch. Warto pamiętać, że nawet te wszystkie przygotowane przez nas wydarzenia artystyczne, które w lecie ściągały tysiące ludzi, to nie jest efekt pracy instytucji kulturalnej, ale efekt naszej edukacyjnej pracy z ludźmi, czerpany z ich pamięci. To zupełnie inny rodzaj kultury, związanej blisko z miejscem, z sąsiadem, ze wspólnotą. W jej pamięci szukamy uniwersalizmu, przekazu dla świata, innej esencji kultury.
Czyżewski wspominał też, jak kilka dni temu, tuż przed prezentacją, dostał e-mail od Markowitza, który wdrapał się na szczyt Machu Picchu i wysłał stamtąd wiadomość: "Żebyście nie myśleli, że siedząc na dachu świata, nie trzymam ręki na pulsie. O ważnych wydarzeniach wszystko wiem: 17 stycznia - prezentacja Pogranicza w Sopocie. 20 stycznia - zaprzysiężenie Obamy w Waszyngtonie. 23 stycznia - Otwarcie Pogranicza w Sejnach"...
- Skoro o Baracku Obamie mowa, to tak sobie myślę, że teraz pewnie zastanawia się nad tym, co jest najważniejsze. Postanowiłem mu więc, z perspektywy Sejn i europejskich pogranicz, coś doradzić. Gdyby nawet czuł zagrożenie, że może coś się mu, jego rodzinie i światu stać - niech zawsze pamięta i ma wiarę: nawet to, co w ludziach najgorsze, nie mówi wszystkiego o człowieku. Mówi tylko o jego słabościach. Nawet w głębokim nacjonalizmie w Bośni, podczas podróży, w bolesnej codzienności, odnajdowaliśmy wolę pamięci i dobrego gestu.
Małe ojczyzny w segregatorze
Poza działalnością edukacyjną, to co cenne w ośrodku kryje się w dziesiątkach szaf, szafeczek, szuflad, segregatorów. Centrum Dokumentacji Kultur Pogranicza zgromadzone na piętrze, a po którym buszowali w sobotę goście ośrodka, to wyjątkowe miejsce.
- Gromadzi przestrzenie pogranicz stykających się w Europie. Żeby stworzyć wystawę o Kaukazie [oglądać można ją w Domu Pogranicza - red.] trzeba myśleć i o Osetii, i Azerbejdżanie, i Gruzji. Wszystko się o siebie zazębia. W odgruzowywaniu przeszłości wszystko jest ważne. Pamiętając o tym, staramy się gromadzić naszą kolekcję, kompletne materiały, by potem ktoś mógł z nich korzystać - opowiadała studentom Agata Szkopińska z ośrodka. A kolekcja (wielojęzyczna) rośnie z roku na rok i jest imponująca. 35 tys. książek, 15 tys. czasopism, 5 tys. filmów, 12 tysięcy pocztówek, 1500 rycin, 2 tys. płyt.
Pracownicy ośrodka tworzą wręcz tematyczne szafy - kolekcje m.in. Miłosza, Thomasa Venclovy (przekazał Pograniczu 2 tys. woluminów ze swojej biblioteki), Jerzego Ficowskiego, wierszalińską kolekcję proroka Ilji, staroobrzędowców (największa w Polsce). Swój katalog ma Timothy Garton Ash, Amos Oz, Sokrat Janowicz, terroryzm, globalizacja, reżimy, małe ojczyzny...
- Ostatnio ktoś nas pytał: macie segregator związany z Grotowskim? Oczywiście. Ale mniejszości seksualnych pewnie nie macie? Też mamy - opowiadała Iwona Zaborowska z ośrodka. Tematów w katalogach na dzień dzisiejszy zebrano 225. Zanim wybierzemy się do Sejn po pomoc w opracowywaniu jakiegoś materiału - cały zasób centrum można przejrzeć za pomocą wyszukiwarki w sieci - na stronie www.pogranicze.sejny.pl
Monika Żmijewska, Gazeta Wyborcza Białystok, 25 stycznia 2008
