Problemy i wyzwania edukacji międzykulturowej.
Doświadczenia polskie i niemieckie
Organizatorzy:
Kaszubski Uniwersytet Ludowy
Instytut Kaszubski
Cel konferencji:
Systemy edukacyjne w Europie (w tym także w Polsce i Niemczech, choć w obydwu tych krajach nieco odmiennie) konfrontowane są z szeregiem zjawisk, które każą na nowo zdefiniować zadania i cele kształcenia młodzieży i dorosłych. Procesy te to przede wszystkim: globalizacja, pociągająca za sobą tendencje uniformizacyjne, będący na nie odpowiedzią renesans lokalizmu i regionalizmu (obrona przez wykorzenieniem, ochrona własnej tożsamości), narastające procesy migracyjne, prowadzące do zderzenia z różnorodnymi kulturami, stylami życia, wzorcami, wartościami itd., postępujący proces integracji europejskiej, stawiający przed nami pytanie o tożsamość europejską, o to, co łączy mieszkańców różnych zakątków starego kontynentu, o to, kogo przyjąć, a kogo nie do „wspólnego klubu”, o to, co znaczy dziś być Europejczykiem, czy mamy własne interesy, różniące nas od naszych partnerów (choćby Ameryki i Rosji) itd.
Z wszystkich tych powodów staje przed nami pytanie o możliwości i zadania edukacji międzykulturowej, rozumianej jako proces budowania tożsamości europejskich obywateli wrażliwych na odmienności kulturowe, otwartych i zainteresowanych nimi, potrafiących je uszanować, przy jednoczesnym chronieniu własnej tożsamości i odrębności narodowej, etnicznej, językowej. Najważniejszym wyzwaniem w świecie coraz bardziej różnorodnym jest zbudowanie instytucji i stworzenie nawyków pokojowego współistnienia w tej samej przestrzeni grup mniejszościowych, imigranckich z grupami dominującymi politycznie i kulturowo. Wydarzenia ostatnich miesięcy i lat pokazują, że jest to proces bardzo skomplikowany i długotrwały. Więcej – jest odwracalny: nawet w krajach, które uchodziły za enklawy i wzory otwartości i tolerancji rodzą się pokusy ekskluzywizmu i nacjonalizmu.
Niemcy mają w tym zakresie wielkie doświadczenia, gdyż w okresie powojennym musieli sobie poradzić choćby z integracją wielkich rzesz przesiedleńców, tak odmiennych kulturowo od Niemców zachodnich oraz z przyjęciem fali imigrantów. Dziś stają jednak wobec problemów adaptacji potomków gastarbeiterów oraz wobec problemów związanych ze stosunkiem państwa i społeczeństwa wobec własnych mniejszości (przykładem może być sytuacja Łużyczan czy też przejawy niechęci wobec Żydów ze strony środowisk nacjonalistycznych).
Polska ma nieco inne, swoje własne, specyficzne problemy (a Pomorze jeszcze jest w odmiennej sytuacji, choćby ze względu na obecność Kaszubów). Z jednej bowiem strony mamy często spotykane w literaturze naukowej i publicystyce obrazy „wielokulturowej, tolerancyjnej arkadii” Rzeczpospolitej szlacheckiej, a z drugiej ciągle przejawy np. antysemityzmu. Problemem jest więc stosunek do mniejszości narodowych, ale także wzrastającej liczby cudzoziemców.
Edukacja międzykulturowa może i powinna być ważnym instrumentem budowy społeczeństwa, w którym zminimalizowane zostaną międzygrupowe konflikty na tle odmienności etnicznych czy też religijnych. Ale do tego potrzebna jest wiedza. W jej upowszechnianiu ważną rolę ma do odegrania system szkolny, ale nie tylko. Równie ważne są działania podejmowane przez organizacje pozarządowe, instytucje kultury, media, nawet kościoły.
Podejmując refleksję nad wyzwaniami stojącymi przed edukacją międzykulturową w Polsce i Niemczech chcielibyśmy z jednej strony dokonać pewnego rozpoznania teoretycznego, ale z drugiej strony przybliżyć konkretne działania podejmowane w różnych środowiskach i zakątkach Polski i Niemiec. Chcemy pokazać inicjatywy skierowane zarówno w stronę młodzieży, jak i dorosłych, inicjatywy nastawione na imigrantów, jak i na mniejszości narodowe i etniczne, inicjatywy podejmowane przez szkoły, instytucje kultury czy organizacje pozarządowe. Wychodzimy bowiem z założenia, że właśnie rozmowa o konkretnych działaniach, o ludzkich postawach, zaangażowaniu, o barierach i efektach będzie szczególnie owocna i wszystkim nam potrzebna – bez względu na to, czy prezentujemy środowisko naukowe, działaczy organizacji pozarządowych, urzędników czy nauczycieli.
Konferencja odbywa się w ramach „Roku Polsko-Niemieckiego”.
Miejsce i termin:
Starbienino, filia KUL
13-16.11.2005
Wstępny programu:
I blok: Edukacja międzykulturowa – problemy teoretyczne a wyzwania współczesności
Prof. Tomasz Szkudlarek – UG
Prof. Manfred Bayer – Uniw. w Duisburgu, UG
II blok: Doświadczenia edukacyjne mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce i Niemczech
- Edukacja międzykulturowa na Dolnych Łużycach. Program „Witaj” i działalność „Šula za dolnoserbsku rĕc a kulturu” w Chociebużu – Maria Elikowska-Winkler, Cottbus
- Edukacja dorosłych wobec edukacji międzykulturowej. Doświadczenia niemieckie – dr Greger
- Edukacja dorosłych a edukacja międzykulturowa. Doświadczenia KUL – dr Tomasz Maliszewski, Uniwersytet Gdański
- Edukacyjne działania mniejszości narodowych na Pomorzu – dr Lidia Burzyńska, Uniwersytet Gdański
- Edukacyjne inicjatywy społeczności kaszubskiej
- Edukacja w środowisku łemkowskim, dr Ewa Michna, Uniwersytet Jagielloński
- W kręgu sąsiedztwa polsko-żydowsko-litewskiego, czyli o projekcie „Kroniki sejneńskie” – Bożena Szroeder, Fundacja Pogranicze, Sejny
- Teatr jako forma edukacji międzykulturowej. Działania parchowskiego „Dialogusa” – Jaromir Szroeder, Parchowo
- Funkcje oświatowe muzeów a edukacja międzykulturowa (na przykładzie muzeów pomorskich) – Cezary Obracht-Prondzyński
III blok: 16.11 w godzinach przedpołudniowych wyjazd na Ziemię Bytowską w celu poznania praktyki życia w środowisku wielokulturowym (szkoła w Parchowie – nauka języka kaszubskiego, Muzeum Zachodnio-Kaszubskie, cerkiew grecko-katolicka w Bytowie, Muzeum Szkoły Polskiej w Płotowie); w godzinach popołudniowych powrót do Gdańska
Materiały z konferencji ukażą się drukiem!