O warsztatach w prasie:
- Pogranicze prowadzi dialog międzykulturowy w Brukseli, 29.02.2012,
- Dialog międzykulturowy - warsztaty w Brukseli, 29.02.2012,
- Podlasianie na warsztatach międzykulturowych w Brukseli, 29.02.2012
- Marszałek Jarosław Dworzański wspiera działania Pogranicza, 29.02.2012
RODZINNA EUROPA, EUROPA MOSTÓW
Warsztaty Integracji Międzykulturowej, Bruksela, 1 marca 2012 r., Dom Polski Wschodniej
1. Wyzwanie: spoistość Unii Europejskiej i wspólnotowość społeczeństwa europejskiego.
2. Idea: Zastój, jeżeli nie kryzys w pogłębianiu procesu integracji europejskiej widoczny jest na poziomie międzypaństwowym członków Unii i objawia się w takich zjawiskach jak kryzys instytucji europejskich. Nakłada się na to zjawisko głębsze – kryzys społeczeństwa wielokulturowego, na skutek którego wzmacniają się granice podziałów wewnątrz społeczeństwa. Towarzyszą temu rosnące napięcia kulturowe i trudności integracyjne imigrantów. Europa przypomina coraz bardziej archipelag osobnych kultur. W związku z tym „Rodzinna Europa”, książka i wizja Czesława Miłosza odbudowująca na powojennych gruzach wspólnotową tożsamość europejską, staje się na nowo tematem bardzo aktualnym. Dla Miłosza był to problem zakorzenienia Środkowoeuropejczyka we wspólnym dziedzictwie europejskim, nikłej wiedzy Zachodu o wschodniej części kontynentu, zburzenia zimnowojennego muru. Dzisiaj dialog i zbliżenie Wschodu i Zachodu są znacznie bardziej zaawansowane, choć wiele pozostało jeszcze w tej materii do zrobienia. Znacznie poważniejszym problemem staje się jednak wspólnotowość Europy jako całości, zadomowienie w nowej Europie wszystkich Europejczyków, ich kompetencja międzykulturowa umożliwiająca życie razem w świecie otwartych granic, migracji ludności, powstawania nowych pograniczy kulturowych. Aby nadać temu procesowi realny bieg potrzebne są działania, które można by ująć hasłem „Europa mostów”. Nie chodzi tu już tylko o zaawansowany przecież proces otwierania granic i likwidowania barier. Chodzi o coś więcej, o kolejny krok konieczny w procesie integracji – o złączenie, drożność przepływu, komunikację, ustanowienie wspólnotowości bez negowania racji bytu żadnego z „brzegów”, które most łączy (a nawet więcej, są one dla jego istnienia konieczne). Most ma w sobie coś bardzo konkretnego i trwałego. Aby go zbudować w dzisiejszych realiach potrzebna jest nowa kompetencja, a więc trzeba by było utworzyć europejskie warsztaty rzemiosła międzykulturowego, wspomagające tworzenie instytucji i długofalowych przedsięwzięć na trudnych europejskich pograniczach, kształcące kadry dla tych przedsięwzięć etc. W przypadku „Rodzinnej Europy, Europy mostów” chodziłoby o nową strategię, która nie jest już tylko otwieraniem się, nie wspiera się jedynie na jednorazowych i krótkotrwałych wydarzeniach, a tworzy „tkankę łączną” Europy (wyrażenie Miłosza) w oparciu o nowe narzędzia i formy, takie jak kompetencja międzykulturowa, wyspecjalizowane do jej kształcenia i wdrażania instytucje oraz sieć inicjatyw działających w konkretnych wspólnotach, tam gdzie brak mostu powoduje pogłębianie się wewnętrznych granic.
3. Priorytet: kultura i edukacja dla „Rodzinnej Europy, Europy mostów”. Oczywiście jest to tylko jeden z kilku możliwych priorytetów, które mogą się wykrystalizować. Sprzęgnięcie kultury i edukacji z budowaniem wspólnotowości społeczeństwa europejskiego nie jest wcale oczywiste. Kryzys wielokulturowości ma swe źródła również w tym, że zarówno kultura jak i edukacja nie potrafią sprostać dynamice zmian i napięć kulturowych w Europie. Brakuje szkół, metod i narzędzi dla stworzenia nowoczesnej kompetencji międzykulturowej. Upowszechniony w Europie model „multi-kulti” – „festiwalowego”, a więc wydarzeniowego i reprezentacyjnego jedynie spotkania kultur – okazał się zbyt powierzchowny i ubogi światopoglądowo. Z podobnych powodów coraz częściej Europejczycy reagują z irytacją, a co najmniej dystansem na projekty pod hasłem „dialogu międzykulturowego”. Europa na gwałt potrzebuje nowego ruchu, właśnie ruchu – na kształt ruchu praw człowieka – który w nowym stuleciu będzie nie tylko bronił praw innych, ale także obcowania – życia razem z innymi. W chwili obecnej powinna rozpocząć się europejska debata nad nowym podejściem do kompetencji międzykulturowej w edukacji i kulturze. Debata ta powinna generować krytyczną refleksję o poprzednich dekadach, które doprowadziły do kryzysu (ciągły brak takiego spojrzenia w Europie uniemożliwia realne wprowadzenie zmian, których potrzebę tak wielu dziś dostrzega), nową wizję kulturowej spoistości Europy zbudowaną dzięki udziałowi wybitnych humanistów i polityków europejskich i pozaeuropejskich, konkretne inicjatywy i przedsięwzięcia, które uruchomią w praktyce nową fazę w kształtowaniu „Rodzinnej Europy”.
4. Polska Wschodnia dla Europy: europejski wymiar polskich tradycji tolerancji i wielokulturowości. Angażując się w jedno z największych wyzwań przed jakimi stoi współczesna Europa, czyli rosnących napięć kulturowych i potrzeby wykształcenia nowej kompetencji międzykulturowej, regiony Polski Wschodniej mają jednocześnie szansę przedstawić na forum europejskim swoje dziedzictwo wielokulturowe, jagiellońskie tradycje federacyjne i niezwykły dorobek środowisk społecznych i kulturalnych w długofalowym dziele budowania dobrosąsiedzkich relacji z narodami, od których oddzielały nas wojny, uprzedzenia i totalitaryzmy. Tradycje te ciągle są niewystarczająco znane w Europie. Przede wszystkim jednak dają Polsce Wschodniej znakomitą legitymizację dla takiego właśnie sformułowania jednego z priorytetów swojej obecności w UE.
5. UE dla świata: zainicjowanie przez UE ruchu na rzecz wspólnotowości w społeczeństwach wielokulturowych dotyka najistotniejszych wyzwań, przed którymi stoją dzisiaj także inne części świata. Projekt nowej kompetencji międzykulturowej odpowiada na żywe potrzeby społeczeństw żyjących w świecie post-nowoczesnym, post-industrialnym, post-totalitarnym czy post-kolonialnym i niewątpliwie umożliwi stworzenie sieci współpracy między UE a innymi regionami świata.
Krzysztof Czyżewski, Fundacja Pogranicze